بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از مراسم با شکوه در ایام اربعین شهادت امام حسین پیاده روی به سوی کربلا از شهرهای دور و نزدیک به ویژه از نجف اشرف به کربلای معلَّی است که در سالهای اخیر بسیار با شکوه و با انبوه میلیونها زایر از کشورهای مختلف و با استقبال و پذیرایی گرم و با شکوه مردم شریف عراق انجام میگیرد.
برخی نا دانسته این مراسم با شکوه را زیر سؤال برده و به نوعی آن را محکوم میکنند، برخی از این افراد ناآگاه با معیارهای مادی و پر هزینه بودن آن را زیر سؤال میبرند و برخی دیگر میگویند سند شرعی برای آن وجود ندارد.
پاسخ دسته اول معلوم است:
اولا: این دسته افراد به ظاهر دلسوز هزینه های کلان ولگردیها و عیاشیهای گروهی از مردم ایران در سفر به کشورهایی مانند ترکیه و کشورهای اروپا را به فراموشی میسپارند که سالانه مبلونها تن با هزینه های فراوان به آن کشورها میروند و در این باره از آدمهای دلسوز نما صدایی بر نمیخیزد، ولی با مشاهده راهپیمایی میلونها عاشق – که تنها برای رضای خدا و عشق به امام حسین علیه السلام و برای زیارت مرقد شریف او در روز اربعین به کربلا میروند – ظاهری دلسوزانه میگیرند و برای اقتصاد مردم و کشور سنگ بر سینه میکوبند و اشک تمساج میریزند.
و ثانیا: – با توجه به همسایه بودن کشور عراق با ایران و تسهیلاتی که دولت و مردم آن کشور برای زایران امام حسین علیه السلام در نظر میگیرند – هزینه این راهپیمایی چندان چشمگیر نبوده و به در صدی از هزینه سفرهای گروهی از مردم در سفرهای تفریحی نمیرسد.
و اما در مورد دسته دوم که خواهان مستندی شرعی برای این راهپیمایی بزرگ و طولانی هستند به دو نکته اشاره میشود:
اول: تعظيم شعائر الهى
زیارت قبور اولياى الهى به ویژه قبر مقدس امام حسین علیه السلام و راهپیمایی برای آن تعظيم شعائر الهى است و خداوند تعظيم شعائر الهى را نشانه تقوا خوانده است: (…َ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب) (سوره حج:۳۲).
«… هر كس شعائر الهى را تعظيم نمايد، آن نشانه تقواى دلها است».
«شعائر» جمع «شعيره» به معناى علامت و نشانه است، راغب نوشته است: «مشاعر الحجّ، معالمه الظّاهرة للحواسّ». مفردات الفاظ القرآن، «شعر».
مقصود از «شعائر» در آيه شريفه نشانه خدا نيست، چون همه پديدههاى جهان نشانه خدا هستند و هيچ كس نگفته است همه پديدهها مورد احترام و تعظيم قرار بگيرند، بلكه مقصود از آن، نشانههاى دين خدا است، چنانكه برخى آن را به هدايا [شتران قربانى] كه از نشانههاى حج هستند تفسير كردهاند، (زمخشرى، الكشاف، ج ۳، ص ۱۵۶؛ فخر رازى، مفاتيح الغيب، ج ۲۳ ص ۲۲۴) و در آيه ديگر خداوند فرمود: «وَالْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللّهِ…». (سوره حج:۳۶).
احترام و تكريم قربانى حجّ براى اين است كه به خدا انتساب پيدا كرده است و اگر در قرآن کریم سعی بین صفا و مروه [از اعمال عمره] از شعائر الهى خوانده شد (در سوره بقره: ۱۵۸) و اگر «مزدلفه» مشعر خوانده شد براى اين است كه اين مكانها از نشانههاى دين حنيف ابراهيم علیه السلام هستند.
بر اين اساس استفاده مىشود:
- هر چيزى كه نشانه دين خدا باشد از شعائر الهى شمرده شده و احترام و تكريم آنها نشانه تقواى دل احترام كنندگان خواهد بود.
- اولياى الهى؛ همانند پيامبر صلی الله علیه واله، على علیه السلام، فاطمه علیهاالسلام و امامان از نسل اين سه از اولياى الهى و از آيات بزرگ خدا و قبور آنان نيز از نشانههاى دين خدا است و ارزش آنها به يقين بالاتر از ارزش قربانى حج، بلكه بالاتر از صفا، مروه، مشعر، منى و مناسك حجّ است، چون صاحبان اين قبور نزد خداوند از عظمتى برخوردار هستند كه نمىتوان عظمت ديگر مكانهاى مقدّس را به عظمت اين عزيزان مانند و مقايسه كرد.
- يكى از راههاى احترام و تكريم اين قبور اين است كه قبور مقدسشان زیارت شود و برای زیارت آن قبور راهپیمایی شود.
دوم: افضلیت عمل دشوار
یکی از نکات قابل توجه در مشروعیت پیاده روی اربعین این است که در روایات دشواری در انجام دادن عمل را سبب افضلیت و رجحان او نزد خدا دانسته شده است:
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه واله فرمود: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ مَا أُكْرِهَتِ النُّفُوسُ عَلَيْهَا». (لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ للنبی:۱۲۰).
یعنی: «برترین کارها آن است که جانها از آنها ناخشنود باشد».
بدیهی است که پیاده راه رفتن برای زیارت قبر حسین علیه السلام عادتا دشوار و با رنج و زحمت همراه است و اگر لذت و بهره معنوی آن نبود کسی به آن اقدام نمیکرد.
چنانکه سفر برای حج و عمره – چه واجب و چه مستحب – را میتوان با هر وسیله ای انجام داد، ولی سیره امامان معصوم علیهم السلام برای آن پیاده راه رفتن بود:
از على بن جدعان نقل شده است كه گفت: حسن [امام مجتبی عليهالسلام] پانزده بار پياده به حج رفت، در حالى كه اسبها به همراه او بودهاند.. (ذهبی، سير اعلام النبلاء، ج:۳، ص:۲۶۶).
از على بن زيد نقل شده است كه گفت: حسن [عليهالسلام] بيست و پنج بار پياده به حج رفت، در حالى كه اسبان خود را به همراه او سوق داده مىشدند. (باعونى در جواهر المطالب، ج:۲، ص:۲۰۶ و محب طبرى در مختصر ذخائر العقبى، ص:۲۳۲ – ۲۳۳).
اگر پیاده به حج رفتن فضیلت و پاداش نداشت چه ضرورتی بود که با وجود مرکبهای سواری امام حسن عليهالسلام پیاده به حج برود؟ و سنت امام معصوم برای ما حجت شرعی است، افزون بر اینکه به خاطر دشواری راهپیمایی افضل اعمال شمرده میشود.
سوم: پاداش پیاده روی
در بعضی از روایات امامان معصوم علیهم السلام برای پیاده پیمودن مسیر زیارت قبر حسین علیه السلام پاداش آخرتی بیان شده است که خود دلیل نقلی مستقل بر ارزش پیاده روی برای زیارت قبر او است:
- عن الحسين بن ثوير ابن أبي فاختة قال: قال أبو عبد الله عليه السلام: «يا حسين انه من خرج من منزله يريد زيارة الحسين بن علي عليهما السلام ان كان ماشيا كتب الله له بكل خطوة حسنة ومحا عنه سيئة وان كان راكبا كتب الله له بكل حافر حسنة وحط بها عنه سيئة حتى إذا صار في الحائر كتبه الله من المفلحين المنجحين حتى إذا قضى مناسكه كتبه الله من الفائزين». (بروجردی، جامع احادیث الشیعه۱۲: ۴۳۲، باب استحباب زیارة الاربعین و کیفیتها، ح ۱ و المزار الکبیر لابن المشهدی ص ۳۴۰ حدیث ۱).
یعنی: حسين بن ثوير میگوید: امام صادق علیه السلام فرمود: «ای حسین! کسی که از خانه خود به قصد زیارت قبر حسین بن علی عليهما السلام بیرون بیاید، اگر با پای پیاده برود خداوند در برابر هر گام حسنه ای مینویسد و بدی یی را از بین میبرد تا اینکه در حایر حسینی داخل میشود خداوند او را از رستگاران موفق مینویسد، تا اینکه اعمال خود را به پایان میبرد خداوند او را از رستگاران مینویسد».
“فلاح” به معنای باقی ماندن در خیر و خوبی، شکافته شدن، (خلیل فراهیدی، العین۳: ۲۳۳) “فوز” به معنای دستیابی به خیر و خوبی و رهایی از شر،( خلیل فراهیدی، العین۷: ۲۸۹) وصول به خیر و نعمت و مرتبه ای از “فلاح” است. (مصطفوی، التحقیق فی کلمات الفاظ القرآن۹: ۱۷۱).
- عن أبي الصامت قال سمعت أبا عبد الله عليه السلام و هو يقول: «من أتى قبر الحسين عليه السلام ماشيا كتب الله له بكل خطوة الف حسنة ومحا عنه الف سيئة ورفع له الف درجة». (جامع احادیث الشیعه، ۱۲: ۴۳۲، ح ۲ و ابن قولویه، کامل الزیارت ص ۱۳۳ حدیث ۴).
یعنی: ابوصامت میگوید: من از امام صادق علیه السلام شنیدم میفرمود: «کسی که با پای پیاده برای زیارت قبر حسین بیاید خداوند در برابر هر گام هزار حسنه مینویسد و هزار بدی را محو میگرداند و هزار درجه بر درجات او میافزاید».
- عن علي بن ميمون الصايغ عن أبي عبد الله عليه السلام قال: «يا علي زر الحسين ولا تدعه»، قال قلت: ما لمن اتاه من الثواب؟ قال: «من اتاه ماشيا كتب الله له بكل خطوة حسنة ومحا عنه سيئة ورفع له درجة فإذا اتاه وكل الله به ملكين يكتبان ما خرج من فيه من خير ولا يكتبان ما يخرج من فيه من شر ولا غير ذلك فإذا انصرف ودعوه وقالوا يا ولي الله مغفورا لك أنت من حزب الله وحزب رسوله وحزب اهل بيت رسوله والله لا ترى النار بعينك ابدا ولا تراك ولا تطعمك ابدا». (همان۱۲: ۴۳۲ف ح ۳ و کامل الزیارات ص ۱۳۴ حدیث ۶).
علی بن میمون میگوید: امام صادق علیه السلام فرمود: «ای علی حسین را زیارت کن، و آن را رها مکن».
پرسیدم: پاداش زیارت او چیست؟ فرمود: «کسی که با پای پیاده نزد او برود خداوند برای آن شخص برای ار گامی که بر دارد حسنه نوشته و یک سیئه را محو میگرداند و یم درجه بر درجات او میافزاید، آنگاه که نزد او برود خداوند دو فرشته را بر او مامور میکند تا هر چه خوبی از دهان او بیرون آید بنویسند و هرچه بدی و جز آن از آن بیرون بیاید را نمینویسند، و آنگاه که بازگردد با او وداع میکنند و به او میگویند: ای ولی خدا تا آمرزیده شده ای، تو از حزب خداوند و حزب پیامبرش و حزب اهل بیت پیامبرش هستی، به خدا سوگند نه تو هرگز آتش دوزخ را با چشمت خواهی دید و نه آن اتش تو را میبیند و تو را به خود میخواند».
نتیجه میگیریم که زیارت اربعین و پیاده روی برای آن هم مشروعیت دارد و افز ون بر پاداش اصل زیارت، ثواب و پاداش الهی افزونتری را نیز در پی دارد.
افزون بر اینکه آثار و نتایج مثبت فوق العاده دارد که از آن آثار است: زنده شدن یاد و نام حسین علیه السلام شهیدان قهرمان کربلا و نیز وحدت و همدلی مسلمانان دو کشور همسایه ایران و عراق است.
